-
1 әбҗәт тәртибе
поря́док ара́бских букв по чи́сленному значе́нию -
2 закон тәртибе
юр. правопоря́док -
3 хокук тәртибе
правопоря́док -
4 шахмат тәртибе белән
-
5 тәртип
сущ.1)а) в разн. знач. поря́докбүлмәдәге тәртип — поря́док в ко́мнате
капиталистик тәртип — капиталисти́ческий поря́док
б) поря́док, режи́миске тәртипләр — ста́рые поря́дки
2) распоря́доктәртип кагыйдәләре — пра́вила вну́тренного распоря́дка
3)а) дисципли́нахәрби тәртип — вое́нная дисципли́на
тәртипне ныгыту — укрепле́ние дисципли́ны
б) дисципли́на, дисциплини́рованностьтәртибе юк аның — у него́ нет дисципли́ны (дисциплини́рованности)
4) поведе́ние ( ученика в школе)тәртиптән (тәртибе буенча) өчле — тро́йка по поведе́нию
5) поря́док расположе́ния, после́довательностьәлифба тәртибендә — в поря́дке алфави́та; в алфави́тном поря́дке
6)а) расписа́ниепоездлар узу тәртибе — расписа́ние прохожде́ния поездо́в
б) програ́ммакичке тапшырулар тәртибе — програ́мма вече́рних переда́ч
7) пра́вилоэш башкару тәртибе — пра́вило выполне́ния рабо́ты
8) в знач. послелога тәртибендә в ка́честве, в поря́дке (чего-л.)приказ тәртибендә — в поря́дке прика́за
өстәмә түләү тәртибендә — в поря́дке дополни́тельной опла́ты
9) в знач. нареч. тәртиптә в поря́дке; в гото́вностибөтенесе тәртиптә — всё в поря́дке
•- тәртибен китерү
- тәртибенә китерү
- тәртип бозу
- тәртип бозучы
- тәртип кую
- тәртип номеры
- тәртип сагында
- тәртип саклау
- тәртип саклаучы
- тәртип саны
- тәртип урнаштыру
- тәртипкә килү
- тәртипкә керү
- тәртипкә китерү
- тәртипкә кертү
- тәртипкә кую
- тәртипкә салу
- тәртипкә чакыру -
6 әбҗәт
сущ.1) эбдже́ть (название 8 вымышленных слов, показывающих древний порядок арабского алфавита)2) спо́соб исчисле́ния по цифровы́м значе́ниям букв ара́бского алфави́та•- әбҗәт хисабы -
7 әлифба
сущ.1) алфави́т || алфави́тныйәлифба тәртибе — алфави́тный поря́док
2) буква́рь, а́збукаәлифба китабы — буква́рь
Морзе әлифбасы — а́збука Мо́рзе, морзя́нка
3) перен. нача́ло, осно́ва (чего-л.); а́збукамузыка әлифбасы — а́збука му́зыки
• -
8 бюджет
сущ.; прям.; перен.бюдже́т || бюдже́тныйдәүләт бюджеты — госуда́рственный бюдже́т
семья бюджеты — семе́йный бюдже́т, бюдже́т семьи́
бюджет тәртибе — бюдже́тная дисципли́на
-
9 закон
сущ.1) зако́н, законода́тельствозакон нар җыелмасы — свод зако́нов
закон нигезендә — на осно́ве зако́на
гамәлдәге закон — де́йствующее (существу́ющее) законода́тельство
хезмәт турындагы закон — законода́тельство о труде́
2) зако́н; ука́з, веле́ниекомандир боерыгы - закон — прика́з команди́ра - зако́н
аның сүзе миңа закон түгел — его́ сло́во мне не ука́з
3) зако́ндиалектика законы — зако́н диале́ктики
табигать законнары — зако́ны приро́ды
закон белән — зако́нно
закон белән билгеләнгән (куелган) — ука́зный
закон белән тыелган — запрещённый (зако́ном); нелега́льный
•- закон бозучы
- закон буенча
- закон итеп кабул ителгән
- закон итеп кабул итү
- закон тәртибе
- закон чыгару
- законнар чыгару
- закон чыгару органнары
- закон га каршы
- закон га каршы булу
- законга сыймау
- закон га туры китерү
- закон нан тыш
- закон нар белгече
- закон нар белеме••закон сату — права́ кача́ть, ля́сы точи́ть
-
10 иерархия
сущ.1) иера́рхия (порядок подчинения низших чинов, должностей высшим) || иерархи́ческийгражданлык иера́рхиясе — гражда́нская иера́рхия
түбән катлау иера́рхиясе — иера́рхия ни́зших слоёв
иера́рхия тәртибе — иерархи́ческий поря́док
2) перен. иера́рхия (последовательность, постепенность) -
11 инверсияләнгән
прил.; лингв.; см. инверсиялесүзләрнең инве́рсияләнгән тәртибе — инверсио́нный поря́док слов
-
12 көн
сущ.1) день; денёк, денёчек ( световой) || дневно́йкояшлы көн — со́лнечный денёк
шул ук көнне — в тот же (са́мый) день; в оди́н и тот же день
көн яктысында — при дневно́м све́те
көннәр озыная — дни стано́вятся длинне́е; дни прибавля́ют(ся)
көннең киче бар — у дня есть ве́чер
көнен барып көнен кайту — съе́здить в оди́н день
көнне үткәрү — проводи́ть день, корота́ть вре́мя
көн авышты — вре́мя уже́ за́ полдень
2) да́та ( календарная), срок, число́бүген нинди көн — како́й сего́дня день? како́е сего́дня число́?
атнаның беренче көне — пе́рвый день неде́ли
җыелышның көнен билгеләү — назна́чить день (да́ту) собра́ния
нәкъ көненә — то́чно в назна́ченный срок; день в день
айның соңгы көннәрендә — в после́дних чи́слах ме́сяца
шушы көннәрдә — со дня на́ день; в оди́н из ближа́йших дней
хатның язылу көне — да́та написа́ния письма́
Җиңү көне бәйрәме — пра́здник Дня побе́ды
туган көнне билгеләү — отме́тить день рожде́ния
3) день (су́тки)ял көне — выходно́й день
үткән көн — тре́тьего дня, позавчера́
икенче көнгә калдыру — отложи́ть на друго́й день
моннан берничә көн элек — не́сколько дней тому́ наза́д; за не́сколько дней до э́того
бүгенге көн белән яшәү — жить сего́дняшним днём
көн көнгә охшамас — день на́ день не прихо́дится
4) вре́мя, пери́од; срокнәкъ көне! — как раз (са́мое) вре́мя! са́мое удо́бное вре́мя!
бу көннән башлап — с э́того вре́мени (дня)
көне килгәч сөйләрмен — придёт срок (вре́мя), расскажу́
революция көннәрендә — в пери́од револю́ции
картлык көннәре — ста́рческий пери́од, ста́рческая жизнь, ста́рость
көне көне белән — вре́мя от вре́мени; времена́ми
5) разг. со́лнцекөн туды — со́лнце взошло́
көн бату — захо́д со́лнца; зака́т
көн кыздыра — со́лнце печёт
ашлыкны көнгә тарату — суши́ть зерно́ на со́лнце
6) пого́дакөн бозылды — пого́да испо́ртилась
иртәгә көн аяз булачак — за́втра бу́дет я́сная пого́да
7) перен. жизнь, житьё, житьё-бытьё; существова́ниесинең көннәр алда әле — твоя́ жизнь ещё впереди́
балык көне күл белән, егет көне ил белән — (посл.) жизнь ры́бы свя́зана с о́зером, жизнь мо́лодца - с наро́дом
8) перен. судьба́, у́частьнинди көнгә калдык бит! — кака́я у́часть (нас) пости́гла! до чего́ (мы) до́жили
•- көн аша- көн буе
- көн буена
- көн дә
- көн караңгылану
- көн күбәләкләре
- көн саен
- көн саен була торган
- көн тигезлеге
- көн туу
- көн уртасы
- көн уртасында
- көн урталарында
- көн уртасындагы
- көн үткәрү
- көн элгәре
- көн эчендә
- көн яктылыгы
- көн яктыру
- көнен күрсәтү
- көннеке көнгә
- көннәр буе
- көннең көн буе••көн дими, төн дими — не счита́ясь со вре́менем; кру́глые су́тки
көн дә бәйрәм, көн дә туй — ка́ждый день пра́здник
көн дә көн дә — каждодне́вно, постоя́нно; день за днём
көн (көннең) кадагына сугу — ≈≈ на зло́бу дня
көн кичерү — см. көн итү
көн күзе йомылу — темне́ть
көн күрсәтмәү (бирмәү) — житья́ не дава́ть (кому-л.), держа́ть в чёрном те́ле; сжива́ть со́ свету (кого-л.)
көн тәртибе — пове́стка (поря́док) дня
көн үткән саен — с ка́ждым днём; день ото дня́, чем да́льше
көн яктысын күрмим — ( клятвенное изречение) пусть не уви́жу све́та (бе́лого)
(нинди) көнгә калу; (кем) көненә калу — оказа́ться (оста́ться) (в каком-л.) тру́дном положе́нии
көнгә чыгару — вы́вести на чи́стую во́ду; разоблачи́ть
көне бүген түгел — ещё не наста́ло вре́мя; не сего́дня, когда́-нибудь да попадёшь
көне җитеп килү — быть на снося́х
көне килү — пришло́ (наста́ло) (чьё-л.) вре́мя
көннәр эчендә — в счи́танные дни
көнне көнгә ялгау (ялгап бару) — свести́ (своди́ть) концы́ с конца́ми (букв. соединя́ть оди́н день с други́м)
көннең кадагына сугу — затра́гивать зло́бу дня; быть злободне́вным, своевре́менным
көннең көне буе(на) — це́лый день; см. тж. көнозын
- көн юккөннең көнендә — ка́ждый день; что ни день, то; изо дня́ в день, ежедне́вно
- көн итү
- көн күрү
- көн кебек ачык
- көн бетү
- көне бетү
- көне җитү
- көннәрдән бер көн
- көннәрдән бер көнне
- көннәрнең берендә
- көннәре санаулы
- көнне төнгә ялгап -
13 мондый
мест.; указ.1) тако́й, подо́бный (э́тому), э́того (подо́бного) ро́даменә мондый — вот тако́й
мондый көннәр сирәк була — таки́е (подо́бные) дни быва́ют ре́дко
мондый көндә юньле хуҗа этен дә чыгармый — (погов.) в таку́ю (э́дакую) пого́ду толко́вый хозя́ин и соба́ку ( из дома) не вы́пустит
мондый түгел иде ул — он не́ был таки́м
2) сле́дующиймондый көн тәртибе тәкъдим ителә — предлага́ется сле́дующая пове́стка дня
-
14 поход
сущ.; в разн. знач.похо́д || похо́дныйпоходка җыену — собира́ться в похо́д
походтан кайту — возвраща́ться, верну́ться из похо́да
поход оештыру — организова́ть похо́д
поход тәртибе — похо́дный поря́док
поход җыры — похо́дная пе́сня
- поход йөрүпоход кухнясы — похо́дная ку́хня
- поход китү
- поход чыгу -
15 раслану
страд. от раслау1) подтвержда́тьсяфактлар белән расланмый — не подтвержда́ется фа́ктами
2) заверя́ться, удостоверя́тьсяимзасы расланган — по́дпись заве́рена
белешмә секретариатта раслана — спра́вка заверя́ется в секретариа́те
3) утвержда́тьсякөн тәртибе раслана — утвержда́ется пове́стка дня
доклад тезислары расланды — те́зисы докла́дов утверждены́
-
16 регламент
сущ.регла́мент || регла́ментныйрегла́мент билгеләү — установи́ть регла́мент; регламенти́ровать
регла́мент саклау — соблюда́ть регла́мент
регла́мент тәртибе — регла́ментный поря́док
-
17 санаторий
сущ.санато́рий || санато́рныйтау битендә яңа санато́рий — на скло́не горы́ но́вый санато́рий
санато́рий тәртибе — санато́рный поря́док
-
18 хас
прил.1) прису́щий, сво́йственный (кому, чему-л.); типи́чный, характе́рный для (кого, чего-л.)аның иҗатына хас сыйфатлар — ка́чества, прису́щие его́ тво́рчеству
крестьянга элек-электән хас булган сыйфатлар — черты́, издре́вле прису́щие крестья́нину
2) специфи́ческий, своеобра́зныйтатар музыкасына хас булган тавышлар тәртибе — поря́док зву́ков, специфи́ческий для тата́рской му́зыки
3) разг. коренно́й, основно́й, гла́вныйэшчеләрнең хас дошманы — гла́вный враг рабо́чих
4) в знач. нареч.; разг. специа́льно, осо́бохас синең өчен — специа́льно для тебя́
-
19 хокук
сущ.1) юр. пра́во || правово́й, юриди́ческийбелем алу хокукы — пра́во на образова́ние
варислык хокукы — пра́во насле́дования
гражданлык хокукы буенча лекцияләр — ле́кции по гражда́нскому пра́ву
крепостнойлык хокукы — крепостно́е пра́во
сайлау хокукы — избира́тельное пра́во
тавыш бирү хокукы — пра́во го́лоса
халыкара хокук буенча белгеч — специали́ст по междунаро́дному пра́ву
яклану хокукы — пра́во на защи́ту
ял итәргә хокук — пра́во на о́тдых
хокук мөнәсәбәтләре — правовы́е отноше́ния
хокук нигезе — правова́я осно́ва
хокук нормалары — правовы́е но́рмы
хокук фәннәре — юриди́ческие нау́ки
2) пра́во (возможность, основание действовать (каким-л.) образом)см. тж. хак IIIэштәге кимчелекләрне тәнкыйтьләү хокукы — пра́во критикова́ть недоста́тки в рабо́те
3) пра́во, полномо́чиесм. тж. вәкаләтдепутатлык хокукы — депута́тское полномо́чие
чикләнмәгән хокуклар — неограни́ченные полномо́чия
•- хокукларны аңлау
- хокук белгече
- хокук белеме
- хокук гыйлеме
- хокук киңәшчесе
- хокук тәртибе -
20 шахмат
сущ.ша́хматы ( игра и набор фигур) || ша́хматныйша́хматны төзеп чыгу — расста́вить ша́хматы
ша́хмат буенча мастер — ма́стер по ша́хматам
ша́хмат уйнау — игра́ть в ша́хматы
ша́хмат фигуралары — ша́хматные фигу́ры
ша́хмат партиясе — ша́хматная па́ртия
- шахмат тактасыша́хмат ярышы — ша́хматный матч, ша́хматный турни́р
••- шахмат тәртибендә
- шахмат тәртибе белән
- 1
- 2
См. также в других словарях:
әбҗәд — иск. Борынгы гыйбрани (яһүд) әлифбасындагы хәрефләр тәртибен күрсәтү өчен ясалган мәгънәсез сүзләрнең беренчесе һәм шул сүзләр тезмәсенең гомуми исеме (бу сүзләр: әбҗәд, һәүвәз, хотхый, кәләмән, сәгъфәс, коришәт, сәхоз, зозог). ӘБҖӘД ТӘРТИБЕ – 1) … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
диспозиция — Гаскәрләрне сугышка кертү өчен әзерлек хәленә китерү, урнаштыру тәртибе, планы. Корабларның туктап торгандагы урнашу тәртибе … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
план — 1. Берәр урын, корылма, әйберләрнең, пропорцияләрен саклаган хәлдә, кәгазьгә төшерелгән масштаблы сызымы 2. Сәхнәдә берәр әйбернең тамашачыдан ерак яки якын торышы, тамашачы күзлегеннән караганда торышы. Экрандагы сүрәтләрнең зурлыгы кечелеге 3.… … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
рәт — I. 1. Берсе янына берсе урнашкан, бер бер артлы яки бер сафка тезелгән кешеләр, әйберләр җыелмасы. Саф, шеренга. Театр, кино һ. б. ш. урыннарда бер буйга тезеп куелган урындыклар. Бер төрле товарлар сату өчен базарда бер буйга урнашкан ларек яки… … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
төзелеш — и. 1. Йортлар, төрле корылмалар салу, кору эше 2. күч. Берәр нәрсә барлыкка китерү, булдыру, оештыру эше культура төзелеше 3. Салына, корыла торган бина, корылма һәм шул бина, корылма салына торган урын 4. Берәр әйбер өлешләренең, кисәкләренең… … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
администрация — 1. Башкарма власть органнары. Оешманың, предприятиенең җитәкче органы 2. Оешмага, предприятиегә җитәкчелек итүчеләр, администраторлар, җаваплы башкаручылар. АДМИНИСТРАЦИЯ ТӘРТИБЕНДӘ (ТӘРТИБЕ БЕЛӘН) , АДМИНИСТРАТИВ ТӘРТИПТӘ – Башкарма власть… … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
геохимия — Җирнең химик составын, җирдә химик элементларның урнашу, таралу тәртибе һәм бер берсенә бәйләнеше тур. фән … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
елъязма — 1. Илдә, аерым урыннарда булган тарихи вакыйгаларны үзе күргән кеше язып барган еллык язма; шулардан торган китап 2. Нин. б. вакыйгалар, нәр. б. тарихы тур. еллар тәртибе белән даими алып барылган язма 3. Илдә басылып чыккан яңа китаплар тур.… … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
җай — I. и. 1. Әйбернең, эшнең, хәлнең үтәлеш тәртибе, үзенә генә хас яшәеш, барыш үзенчәлеге һәр нәрсәнең җае бар. хәб. Тәртип белән генә бара, уңай, җайлы эшләр җайда 2. Үзеннән алдагы сүз белән бергә нин. б. эшне башкарудагы төп юлны, алымны белдерә … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
иерархия — Хәле, хезмәте, чины буенча түбән дәрәҗәле кешеләрнең яки оешмаларның югары дәрәҗәдәгеләргә эзлекле буйсыну тәртибе. Эзлеклелек, теземлелек … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
иясезлек — Хезмәткәрнең үзенә тапшырылган эшкә җаваплылыгы булмау белән характерлы эш тәртибе; Хуҗасызлык … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге